40 χρόνια μετά, ο Μάης του ’68 δίνει την απάντηση στα ζητήματα
στρατηγικής του φοιτητικού και νεολαιίστικου κινήματος
Σ ε κάθε συζήτηση για τη στρατηγική και την τακτική της Αριστεράς μέσα στο φοιτητικό κίνημα τα πιο προωθημένα παραδείγματα έρχονται από τις αναφορές στο Μάη του 1968. Και δικαιολογημένα, αφού εκείνη η εποχή αποτελεί το κορυφαίο σημείο της πάλης των φοιτητών -και της νεολαίας γενικότερα- μέσα στο σύγχρονο καπιταλισμό.
Η κορύφωση του γαλλικού Μάη δεν ήρθε με παρθενογένεση. Είχαν προηγηθεί πολύ σημαντικά γεγονότα: η αντίσταση στο Βιετνάμ, η Αλγερία και οι αντιαποικιοκρατικοί αγώνες στην Αφρική, ο ριζοσπαστισμός στις ΗΠΑ. Ακόμα, το κύμα «μικρών» αλλά πολύ σημαντικών αγώνων στην Ευρώπη -τόσο στα εργοστάσια όσο και στους χώρους της νεολαίας- που έσπαγαν τη μεταπολεμική «συναίνεση» και προανήγγειλαν τη θύελλα που ερχόταν.
Είναι αλήθεια ότι ο Μάης στη Γαλλία ξεκίνησε ως φοιτητικό «γεγονός»: με τις κινητοποιήσεις στη Ναντέρ, με την κατάληψη της Σορβόνης, με τις συγκρούσεις με τα CRS (τα γαλλικά ΜΑΤ) στους δρόμους. Αντίστοιχα «γεγονότα» συνέβαιναν και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες: π.χ. στη Γερμανία το νεολαιίστικο κίνημα ενάντια στον ιμπεριαλισμό και τον πόλεμο στο Βιετνάμ έδωσε ηρωικές μάχες. Παρά τον ηρωισμό και το ριζοσπαστισμό αυτών των αγώνων, δεν μπόρεσαν να γίνουν παγκόσμια αναφορά. Ο λόγος που όταν μιλάμε για το παγκόσμιο ’68 αρχίζουμε από το γαλλικό Μάη είναι ότι το κίνημα στη Γαλλία απάντησε πρωτοπόρα σε ένα κρίσιμο ζήτημα στρατηγικής.
Ο γαλλικός Μάης δεν ήταν μόνο οι φοιτητικές καταλήψεις, ούτε μόνο η «νύχτα των οδοφραγμάτων». Ξεκίνησε ως φοιτητικό κίνημα για να εξελιχτεί στη μεγαλύτερη γενική απεργία της ιστορίας. Δέκα εκατομμύρια απεργοί παρέλυσαν την οικονομική ζωή της χώρας, οι μαζικές καταλήψεις στα εργοστάσια προκάλεσαν πανικό στην κυρίαρχη τάξη, ο ίδιος ο πρόεδρος Ντε Γκωλ (που κυβερνούσε με «σιδερένια πυγμή» δημιουργώντας τον όρο του «γκωλισμού») έφτασε να σκεφτεί την παραίτηση ή ακόμα τις δυνατότητες για πραξικόπημα.
Αυτή είναι η δύναμη που βγήκε στο προσκήνιο το Μάη του ’68 και η ανάμνησή της τρομάζει ακόμη την άρχουσα τάξη. Όλες οι άλλες πτυχές του κινήματος, τα ευφάνταστα συνθήματα, η αμφισβήτηση της ηθικής και της κουλτούρας του συστήματος, μπόρεσαν να αναδειχθούν μαζικά και πειστικά πάνω στο στέρεο έδαφος που δημιουργούσε η συμμαχία φοιτητών-εργατών μέσα στη δράση. Συνθήματα όπως «η φαντασία στην εξουσία» και «είμαστε ρεαλιστές, διεκδικούμε το ακατόρθωτο» τα οποία έδωσαν μια ιδιαίτερη γοητεία στην εξέγερση μπόρεσαν να προβληθούν μαζικά μόνο όταν έγινε πραγματικότητα ένα άλλο -«ξεχασμένο» στην επίσημη ιστορία- σύνθημα των φοιτητικών καταλήψεων του Μάη: «η εργατική τάξη θα πάρει τη σημαία της πάλης από τα αδύναμα χέρια των φοιτητών!»
Αυτήν την παράδοση του Μάη οφείλουμε στη σημερινή μας πάλη να κρατήσουμε για να μπορέσουμε να πετύχουμε σημαντικές νίκες, για να είμαστε αποτελεσματικοί ενάντια στο σύστημα. Φοιτητικοί αγώνες μέσα στις σχολές ξεσπούν συνεχώς, λόγω των επιθέσεων που δέχεται η νεολαία. Όμως το φοιτητικό κίνημα έρχεται στο προσκήνιο δυναμικά όταν μέσα από την εμπειρία του και τη δράση των οργανωμένων δυνάμεων της Αριστεράς κατορθώνει να γενικεύει την πάλη του ενάντια στο σύστημα συνολικά.
Στη Γαλλία το 1968, οι φοιτητές εξεγέρθηκαν ενάντια σε ένα απαρχαιωμένο αυταρχικό πανεπιστήμιο που μαζικοποιήθηκε από παιδιά κατώτερων τάξεων. Αλλά η εξέγερσή τους έγινε μέσα στο φόντο του κινήματος ενάντια στον πόλεμο στο Βιετνάμ, με την εμπειρία του κινήματος αλληλεγγύης προς τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της Αλγερίας ενάντια στη γαλλική κατοχή, σε μια εποχή που η νεολαία στη Δύση έμπαινε σε κίνηση ενάντια στον ιμπεριαλισμό.
Όμως η αντιπαράθεση των φοιτητών με το σύστημα συνολικά, για να μπορεί να είναι αποτελεσματική, χρειάζεται τη σύνδεση με τους εργαζόμενους. Το φοιτητικό κίνημα στη Γαλλία, μετά τη νύχτα των οδοφραγμάτων, έφτανε στα όριά του. Ο συνδυασμός της άγριας καταστολής και των ελιγμών της κυβέρνησης Πομπιντού πάνω σε βασικά αιτήματα των φοιτητών, όπως και η αδυναμία κλιμάκωσης του αγώνα, είχε φέρει το κίνημα σε αδιέξοδο. Η Γενική Απεργία συμπαράστασης των εργατών ενάντια στην καταστολή των φοιτητικών αγώνων, που εξελίχθηκε σε γενική απεργία διαρκείας, έδωσε τη δυνατότητα στην εξέγερση να περάσει σε μια ανώτερη φάση και να απειλήσει το σύστημα με ανατροπή, κάτι που οι φοιτητές μόνοι τους δεν θα μπορούσαν να πετύχουν.
Την κατεύθυνση αυτή, ενός φοιτητικού κινήματος που όταν ξεσπά μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά ως πυροδότης μιας γενικευμένης κοινωνικής έκρηξης, οφείλουμε να την έχουμε ως όπλο. Γιατί μια τέτοια μετατροπή της φοιτητικής πάλης σε εργατικό ξεσηκωμό δεν γίνεται αυτονόητα ή αυθόρμητα. Χρειάζεται οι δυνάμεις της Αριστεράς που έχουν στόχο την ανατροπή να κινούνται με αυτήν τη στρατηγική και να προσπαθούν να κατευθύνουν τη δράση του κινήματος προς αυτήν την κατεύθυνση. Στη Γαλλία το 1968, οι οργανώσεις της επαναστατικής Αριστεράς, αν και μικρές σε μέγεθος και εμπειρία, λειτούργησαν ως πρωτοπορία, ως «μπροστάρηδες» στην εξέγερση μέσα από αυτήν την πολιτική άποψη. Με τη συνεχή απεύθυνση στους εργάτες για ενεργή συμπαράσταση, επιχειρώντας να μεταφέρουν τον αγώνα έξω από τα πανεπιστήμια και μέσα στα εργοστάσια, μπόρεσαν να σπάσουν την απομόνωση και τη διάσπαση που επέβαλλε το κυρίαρχο μέσα στα συνδικάτα Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας και να ανοίξουν το δρόμο για την έκρηξη που συγκλόνισε τη Γαλλία και τον κόσμο.
Σήμερα, οι μεγάλες φοιτητικές κινητοποιήσεις ενάντια στο νόμο-πλαίσιο και την αναθεώρηση του άρθρου 16 έδωσαν το σύνθημα της αντεπίθεσης και παρέδωσαν τη «σκυτάλη» στους συγκλονιστικούς απεργιακούς αγώνες για το ασφαλιστικό που στρίμωξαν την κυβέρνηση. Η αντιπαράθεση με τους «από πάνω» θα συνεχιστεί, και στις σχολές και στους χώρους δουλειάς. Και το μάθημα του γαλλικού Μάη, η στρατηγική της συμμαχίας φοιτητικού και εργατικού κινήματος, είναι ένα πολύτιμο όπλο για να πετύχουμε νίκες στις κρίσιμες μάχες που έρχονται.
Πάνος Πέτρου, φοιτητής