Η παράδοση του Μαρξ και του Λένιν
του Μήτσου Γκορίτσα
Αιφνιδιασμός. Με αυτή τη λέξη θα μπορούσε να περιγραφεί η αντίδραση ενός μεγάλου μέρους της Aριστεράς στην άνοδο του κρυπτοφασιστικού ΛΑΟΣ στις ευρωεκλογές, η πλήρης μετεκλογική υιοθέτηση και σκλήρυνση της ρατσιστικής πολιτικής από την κυβέρνηση και ο οχετός ρατσιστικής προπαγάνδας που ξερνάνε τα κανάλια καθημερινά.
Μέχρι σήμερα το κύριο βάρος του αντιρατσιστικού κινήματος το σήκωναν
δυνάμεις της ριζοσπαστικής Aριστεράς που πρόσκεινται κυρίως στο ΣΥΡΙΖΑ.
Έστω και καθυστερημένα, είναι θετικό ότι κόμματα όπως το ΚΚΕ ή δυνάμεις
της εξωκοινοβουλευτικής Aριστεράς, που μέχρι τώρα υποτιμούσαν την
αντιρατσιστική δράση, ανεβάζουν τους τόνους απέναντι στην
αντιμεταναστευτική πολιτική ΝΔ-ΛΑΟΣ. Είναι μια θετική εξέλιξη που
μπορεί να δώσει δύναμη στην πάλη ενάντια στο ρατσισμό, αρκεί φυσικά να
επικρατήσει η ενωτική δράση και όχι η απομονωτική και σεκταριστική
στάση που τηρεί μέχρι τώρα μεγάλο τμήμα της Aριστεράς.
Όμως πέρα από τον πολιτικό αιφνιδιασμό που προέκυψε μετεκλογικά,
υπάρχει και ένας άλλος αιφνιδιασμός: ο ιδεολογικός. Με ποιες ιδέες
πρέπει να δώσουμε τη μάχη ενάντια στο ρατσισμό; Ποιες απαντήσεις και
ποια αιτήματα πρέπει να ορθώσουμε σαν αντίπαλο δέος στη ρατσιστική
πολιτική; Πρόκειται για απολύτως κρίσιμο ξεκαθάρισμα, ώστε να
αντιμετωπίσει η Αριστερά την τωρινή ρατσιστική επίθεση και να μπορέσει
να αντεπιτεθεί στο μέλλον. Και δυστυχώς η πραγματικότητα είναι ότι, στο
επίπεδο των ιδεών και της πολιτικής, υπάρχει μεγάλη σύγχυση μέσα στην
Αριστερά.
Ο κύριος πυρήνας της ρατσιστικής προπαγάνδας είναι η αντίληψη ότι
«η μετανάστευση αποτελεί απειλή για τους ντόπιους εργαζόμενους », ότι η
«χώρα δεν χωράει άλλους», ότι «κινδυνεύουμε να πλημμυρίσουμε από
μετανάστες»... Είναι φανερό ότι πρόκειται για το πιο «προφανές»
ρατσιστικό επιχείρημα που επιδιώκει να αποξενώσει τους έλληνες
εργαζόμενους από τους μετανάστες εργάτες, με σημαντική μάλιστα
επιτυχία. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 76% των ερωτηθέντων δήλωσε σε
δημοσκόπηση ότι «τάσσονται υπέρ της θέσπισης ορίου στον αριθμό
μεταναστών που μπορεί να δεχθεί η χώρα», ενώ η συντριπτική πλειοψηφία
από αυτούς δηλώνει ότι «η Ελλάδα έχει φθάσει το όριο των μεταναστών που
μπορεί να δεχθεί» (Καθημερινή 5/9/09).
Χρειάζεται έλεγχος;
«Χρειάζεται ή όχι έλεγχος της μετανάστευσης»; Αυτό το δίλημμα υψώνει η
κυβέρνηση για να δικαιολογήσει τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τα
υπόλοιπα ρατσιστικά της μέτρα. Αυτό το δίλημμα κραυγάζει καθημερινά η
προπαγάνδα του ΛΑΟΣ. Σε αυτό το δίλημμα προσχωρεί ακόμα και η ηγεσία
του ΠΑΣΟΚ, δηλώνοντας πρόσφατα «καμιά ανοχή στους λαθρομετανάστες».
Είναι φανερό ότι αν η Αριστερά δεν απαντήσει και δεν επιχειρήσει να
πείσει τους εργαζόμενους ότι η μετανάστευση δεν αποτελεί κίνδυνο, τότε
πολύ δύσκολα μπορεί να πείσει ότι τα ρατσιστικά μέτρα δεν είναι
«αναγκαία». Δυστυχώς η πλειοψηφία της Αριστεράς είτε υπεκφεύγει το
δίλημμα, προτάσσοντας κυρίως ανθρωπιστικά κριτήρια για τους «καημένους
τους μετανάστες», είτε ακόμα χειρότερα αποδέχεται το δίλημμα, απαντά
ότι όντως υπάρχει «μεταναστευτικό πρόβλημα» και προτείνει σαν λύσεις το
σταμάτημα των ιμπεριαλιστικών πολέμων και την οικονομική ανάπτυξη στις
φτωχές χώρες.
Είναι προφανές ότι η Αριστερά οφείλει να πρωτοστατεί στη μάχη ενάντια
στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και τους πολέμους, στη μάχη ενάντια στη
φτώχεια που επιβάλλουν οι πλούσιες χώρες στις φτωχές μέσω της
οικονομικής αποικιοκρατίας που ονομάζεται «παγκοσμιοποίηση». Όμως εδώ
και 150 χρόνια ο καπιταλισμός χαρακτηρίζεται από πολέμους και από την
ανισομερή οικονομική ανάπτυξη στις διάφορες χώρες. Έτσι μια τέτοια
αντιμετώπιση μοιάζει σαν επίκληση της «δευτέρας παρουσίας» μπροστά στο
πιεστικό δίλημμα της ρατσιστικής προπαγάνδας ότι πρέπει να
«σταματήσουμε την απειλή του μεταναστευτικού κύματος εδώ και τώρα».
Είναι φανερό ότι δεν μπορούμε να αποκόψουμε την εργατική τάξη και τα
φτωχότερα λαϊκά στρώματα από τη ρατσιστική και ακροδεξιά προπαγάνδα, με
επιχειρήματα που αντί να απαντάνε πολιτικά στο σήμερα, παραπέμπουν λίγο
πολύ τη «λύση» του «προβλήματος της μετανάστευσης» στο σοσιαλισμό, ο
οποίος θα λύσει οριστικά τα προβλήματα των πολέμων και της φτώχειας.
Το παρακάτω απόσπασμα είναι αρκετά ενδεικτικό τέτοιου είδους
προσεγγίσεων, που διαπερνούν το μεγαλύτερο φάσμα της Αριστεράς (ΣΥΝ,
ΚΚΕ, εξωκοινοβουλευτική αριστερά κλπ.):
«Το δεύτερο ζητούμενο είναι μια πιο πολιτική αντιμετώπιση του
μεταναστευτικού προβλήματος, πέρα από σωστές, αλλά γενικόλογες
διακηρύξεις ανθρωπιστικών αρχών. Χρειάζεται να ενταφιαστούν οριστικά τα
ιδεολογήματα τύπου Νέγκρι που βλέπουν τη μετανάστευση ως ευλογία,
απελευθερωτική έκφραση «νομαδικού πόθου» και να αναγνωρίσουμε τις
διογκούμενες μετακινήσεις πληθυσμών ως μηχανισμό παγκόσμιου κοινωνικού
ντάμπινγκ, μετατροπής του ταξικού πολέμου σε εμφύλιο, στο εσωτερικό της
εργασίας. Αντί να καταδιώκονται οι μετανάστες σαν αποδιοπομπαίοι
τράγοι, θα πρέπει να καταπολεμηθούν οι ίδιοι οι πόλεμοι του ΝΑΤΟ, των
ΗΠΑ και του Ισραήλ, που ξεριζώνουν λαούς ολόκληρους, να ακυρωθούν τα
χρέη του Γ’ Κόσμου στο ΔΝΤ, να μπουν φραγμοί στα κερδοσκοπικά κεφάλαια,
να διωχθούν οι μαφίες που μετακινούν παράνομα και εκμεταλλεύονται τους
μετανάστες, αλλά και οι εργοδότες, μικροί και μεγάλοι, της μαύρης
εργασίας.» (Από άρθρο του Πέτρου Παπακωνσταντίνου, δημοσιογράφου της
«Καθημερινής» και του «Πριν» - το άρθρο δημοσιεύτηκε στο «Πριν» στις
26/6/09)
Μια τέτοια προσέγγιση καταρχήν δεν αποφεύγει τη διολίσθηση στο
«γενικόλογο ανθρωπισμό». Απλούστατα γιατί ταυτίζει τη μετανάστευση με
ένα ξεχωριστό είδος μετανάστευσης, που είναι οι πρόσφυγες (αναγκαστικά
εκπατρισθέντες λόγω πολιτικών και άλλων διώξεων, πολέμων κλπ.).
Ταυτίζει δηλαδή τις αιτίες της μετανάστευσης με τις διάφορες
ανθρωπιστικές καταστροφές ανά τον πλανήτη. Όμως τα στοιχεία λένε άλλα:
Ο σημερινός συνολικός αριθμός μεταναστών (ανθρώπων που διαμένουν σε
άλλες χώρες από αυτές που γεννήθηκαν) ξεπερνά τα 200 εκατομμύρια σε όλο
τον κόσμο, ενώ οι πρόσφυγες αποτελούσαν (με στοιχεία του 2008) 42
εκατομμύρια. Και επίσης ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι οι
προσφυγικοί πληθυσμοί που εκπατρίζονται αναγκαστικά, στη συντριπτική
τους πλειοψηφία δεν μεταναστεύουν στις πλούσιες χώρες της Δύσης. Τα 26
εκατομμύρια από αυτούς μετατοπίζονται σε άλλες περιοχές μέσα στην ίδια
τους τη χώρα. Από τους υπόλοιπους το 80% διαμένουν σε γειτονικές χώρες
που ανήκουν επίσης στις φτωχές ή στις λεγόμενες «αναπτυσσόμενες χώρες».
Είναι χαρακτηριστικό ότι το μεγαλύτερο πληθυσμό προσφύγων έχει αυτή τη
στιγμή το Πακιστάν με σχεδόν 2 εκατομμύρια άτομα που προέρχονται είτε
από το Αφγανιστάν είτε από εμπόλεμες περιοχές του ίδιου του Πακιστάν.
Μόνο ένα εκατομμύριο περίπου πρόσφυγες υπολογίζεται ότι βρίσκονται στην
Ευρώπη και την Αμερική, διεκδικώντας άσυλο. [1]
«Εμφύλιος πόλεμος»;
Όμως το πιο προβληματικό σημείο αυτής της
προσέγγισης είναι η αντίληψη ότι η μετανάστευση αποτελεί ένα «μηχανισμό
παγκόσμιου κοινωνικού ντάμπινγκ» που οδηγεί σε «εμφύλιο πόλεμο» μεταξύ
ντόπιων και μεταναστών εργαζομένων. Η υποχρεωτική συνέπεια αυτής της
αντίληψης είναι ένα είδος «κατανόησης» (ή και ανοχής;) απέναντι στο
ρατσισμό σαν μια «αναπόφευκτη» τάχα συνέπεια της ίδιας της
μετανάστευσης. Αν η Αριστερά αποδεχτεί ότι υπάρχει σύγκρουση
συμφερόντων ανάμεσα σε ντόπιους και μετανάστες εργάτες, τότε η παράλυση
ή υποστολή της αντιρατσιστικής πάλης και τα «ήξεις αφήξεις» στην
πολιτική της είναι αναπόφευκτα.
Δεν χρειάζεται να πρωτοτυπήσουμε και να εφεύρουμε την πυρίτιδα από την
αρχή για να απαντήσουμε σε μια τέτοια προσέγγιση. Η Aριστερά δεν είναι
η πρώτη φορά που βρίσκεται αντιμέτωπη με το ζήτημα της μετανάστευσης
και έχει τις παραδόσεις της στο συγκεκριμένο θέμα:
«Ο καπιταλισμός δημιούργησε μια ιδιαίτερη κατηγορία μετανάστευσης των
λαών. Οι γρήγορα αναπτυσσόμενες χώρες στο βιομηχανικό τομέα,
χρησιμοποιώντας περισσότερες μηχανές, εκτοπίζοντας τις καθυστερημένες
χώρες από την παγκόσμια αγορά, ανεβάζουν το μισθό εργασίας πάνω από το
μέσο επίπεδο και προσελκύουν μισθωτούς εργάτες από τις καθυστερημένες
χώρες.
Εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες φεύγουν έτσι και πηγαίνουν εκατοντάδες και
χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Ο αναπτυγμένος καπιταλισμός τους παρασύρει
βίαια στη δίνη του, τους αποσπά από τις απόμερες γωνιές, τους
υποχρεώνει να συμμετέχουν σε ένα κοσμοϊστορικό κίνημα, τους φέρνει
αντιμέτωπους με την ισχυρή, ενωμένη, διεθνή τάξη των βιομηχάνων.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μόνο η εξαιρετική φτώχεια αναγκάζει τους
ανθρώπους να εγκαταλείπουν την πατρίδα τους, και ότι οι καπιταλιστές
εκμεταλλεύονται με τη μεγαλύτερη ασυνειδησία τους εργάτες-μετανάστες.
Αλλά μόνο αντιδραστικοί μπορούν να κλείνουν τα μάτια στην προοδευτική
σημασία της σύγχρονης αυτής μετανάστευσης των λαών. Λυτρωμός από το
ζυγό του κεφαλαίου δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει, χωρίς την
παραπέρα ανάπτυξη του καπιταλισμού, χωρίς την ταξική πάλη στη βάση του.
Και σε αυτήν ακριβώς την πάλη τραβάει ο καπιταλισμός τις εργαζόμενες
μάζες όλου του κόσμου, αναταράζοντας τη μουχλιασμένη και απονεκρωμένη
τοπική ζωή, εξαλείφοντας τους εθνικούς φραγμούς και προλήψεις,
συνενώνοντας τους εργάτες όλων των χωρών σε τεράστιες φάμπρικες και
μεταλλεία της Αμερικής, της Γερμανίας κτλ. (…)
Έτσι, οι πιο καθυστερημένες χώρες του παλιού κόσμου, που διατήρησαν τα
περισσότερα υπολείμματα της δουλοπαροικίας σε όλες τις εκδηλώσεις της
ζωής, υποβάλλονται σε έναν, ας πούμε, αναγκαστικό εκπολιτισμό. Ο
αμερικανικός καπιταλισμός αποσπά εκατομμύρια εργάτες της καθυστερημένης
ανατολικής Ευρώπης (…) από τη μισομεσαιωνική τους κατάσταση και τους
μπάζει στις γραμμές της πρωτοπόρας, της διεθνούς στρατιάς του
προλεταριάτου. (…)
Οι εργάτες που είχαν πάρει μέρος σε διάφορες απεργίες στη Ρωσία,
έμπασαν και στην Αμερική το πιο τολμηρό και πιο επιθετικό πνεύμα της
μαζικής απεργίας.
Η Ρωσία μένει όλο και πιο πίσω, δίνοντας στο εξωτερικό ένα μέρος από
τους καλύτερους εργάτες της. Η Αμερική προχωράει όλο και πιο γοργά,
παίρνοντας από όλο τον κόσμο τον πιο δραστήριο και ικανό για εργασία
εργατικό πληθυσμό. (…)
Έτσι, η Ρωσία τιμωρείται απ’ όλε τις πλευρές για την καθυστέρησή της.
Όμως είναι οι εργάτες της Ρωσίας που σε σύγκριση με τον υπόλοιπο
πληθυσμό περισσότερο από κάθε άλλον ξεφεύγουν από αυτή την καθυστέρηση
και βαρβαρότητα, αντιπαλεύουν αυτά τα «χαριτωμένα» χαρακτηριστικά της
πατρίδας τους, συσπειρώνονται όλο και πιο στενά με τους εργάτες όλων
των χωρών σε μια παγκόσμια απελευθερωτική δύναμη.
Η αστική τάξη διεγείρει τους εργάτες του ενός έθνους ενάντια στους
εργάτες του άλλου έθνους, προσπαθώντας να τους διαιρέσει. Οι ταξικά
συνειδητοί εργάτες, κατανοώντας ότι είναι αναπόφευκτο και προοδευτικό
το σπάσιμο όλων των εθνικών φραγμών που βάζει ο καπιταλισμός,
προσπαθούν να βοηθήσουν στη διαφώτιση και την οργάνωση των συντρόφων
τους από τις καθυστερημένες χώρες». [2]
Όχι δεν πρόκειται για λόγια του Νέγκρι, ούτε κάποιου συγγραφέα
«ύποπτου» για κοσμοπολιτισμό και «γενικόλογο ανθρωπισμό». Πρόκειται για
λόγια του Λένιν που δείχνουν ξεκάθαρα πόσο «απλό» είναι το ζήτημα, όταν
κανείς το εξετάσει όχι από «εθνική σκοπιά», ούτε βέβαια απλά
«ανθρωπιστικά», αλλά από την ταξική και διεθνιστική οπτική του
μαρξισμού.
«Πόσους χωράμε»;
Χωρίς τη μετανάστευση από τα χωριά προς τις
πόλεις και από τις φτωχές χώρες στις χώρες που αναπτύσσεται ο
καπιταλισμός, είναι φανερό ότι θα ζούσαμε ακόμα στην εποχή του
φεουδαρχισμού, όπου το μεγαλύτερο ταξίδι που έκαναν οι περισσότεροι
άνθρωποι σε όλη τους τη ζωή ήταν μερικά χιλιόμετρα γύρω από το χωριό
τους. Το επιχείρημα «πόσους μετανάστες χωράει η Ελλάδα» είναι το ίδιο
γελοίο με το να έθετε κανείς το ερώτημα το 1950 «πόσους επαρχιώτες
χωράει η Αθήνα» ή το «πόσους μετανάστες χωράει η Αμερική». Αποδείχτηκε
ότι η Αθήνα μπόρεσε να «απορροφήσει» μερικά εκατομμύρια και να
δεκαπλασιάσει τον πληθυσμό της μέσα σε μερικές δεκαετίες. Και το ίδιο
αποδείχτηκε ότι η Αμερική «χώρεσε» εκατοντάδες εκατομμύρια μετανάστες,
για την ακρίβεια η Αμερική έγινε μεγάλη οικονομική δύναμη χάρη στους
μετανάστες εργάτες. Πολύ απλά χωρίς μετανάστες «ημεδαπούς» (από τα
χωριά στις πόλεις) και «αλλοδαπούς» (από χώρα σε χώρα) δεν μπορεί να
υπάρξει οικονομική ανάπτυξη. Πολύ περισσότερο δεν μπορεί να υπάρξει
καπιταλιστική οικονομική ανάπτυξη. Ο καπιταλισμός σαν άναρχο σύστημα
δεν αναπτύσσεται ομοιόμορφα. Άλλοτε η συσσώρευση κεφαλαίου και η ζήτηση
εργατικών χεριών αναπτύσσεται σε έναν τόπο και άλλοτε σε κάποιον άλλο
τόπο. Πολύ απλά αν δεν υπήρχε μετανάστευση του εργατικού δυναμικού που
να ακολουθεί την κυκλοφορία και την ανισομερή ανάπτυξη του κεφαλαίου, ο
καπιταλισμός θα είχε περιπέσει στην οικονομική στασιμότητα από την
πρώτη στιγμή της ύπαρξής του. Οι ίδιοι οι καπιταλιστές, όταν δεν
έβρισκαν εθελοντική προσφορά εργατικών χεριών, υποχρέωναν αγροτικούς
πληθυσμούς σε βίαιη μετανάστευση, χρησιμοποιώντας τους πιο βάρβαρους
τρόπους. Με τον περιβόητο νόμο των «περιφράξεων», οι άγγλοι
καπιταλιστές υποχρέωσαν εκατομμύρια αγρότες να εκδιωχτούν από την
ύπαιθρο και να συγκεντρωθούν στις πόλεις για να δουλέψουν εργάτες στα
κλωστοϋφαντουργεία και τα ορυχεία, στην αυγή του αγγλικού καπιταλισμού
το 18ο αιώνα. Και πώς αλλιώς από μαζική υποχρεωτική μετανάστευση
εργατικών χεριών μπορεί να χαρακτηριστεί η αρπαγή εκατομμυρίων μαύρων,
που κλήθηκαν να δουλέψουν σαν δούλοι στις βαμβακοφυτίες της Αμερικής,
επίσης το 18ο αιώνα.
Η βασική αιτία της μετανάστευσης, έτσι όπως την περιγράφει
χαρακτηριστικά ο Λένιν, είναι η οικονομική ανάπτυξη και η ανισομέρεια
που αυτή έχει μέσα στον καπιταλισμό. Κανένας δεν ξεκινάει από μια χώρα
όπου ζει μια δυστυχισμένη ζωή να πάει κάπου αλλού να ζήσει ακόμα πιο
δυστυχισμένος. Ξεκινάει γιατί ξέρει ότι, παρά τους ρατσιστικούς
φραγμούς, θα βρει μια πολύ καλύτερα αμοιβόμενη εργασία σε μια άλλη
χώρα. Ξεκινάει με θέληση και αποφασιστικότητα να δουλέψει σκληρά για να
κάνει τη ζωή του καλύτερη. Γι’ αυτό και είναι συνηθισμένο φαινόμενο οι
μετανάστες να κατευθύνονται σε τομείς εργασίας που έχουν έλλειψη
εργατικών χεριών ή δεν προτιμούν οι ντόπιοι. Όταν άρχισε το
μεταναστευτικό κύμα το 1990 στην Ελλάδα, η ανεργία ήταν 8%. Αντί να
ανέβει, αν ίσχυε το επιχείρημα ότι «οι ξένοι μας παίρνουν τις
δουλειές», το ποσοστό της ανεργίας έμεινε περίπου σταθερό και σε
μερικές εποχές έπεσε κιόλας.
Οι έλληνες μετανάστες στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, ξεκίνησαν σαν οι
πιο φτωχοί και οι πιο ρατσιστικά διωκόμενοι, αλλά στην πορεία κατάφεραν
να κάνουν τη ζωή τους καλύτερη και πολλοί από αυτούς να ανέβουν και
κοινωνικά από την εργατική τάξη σε μεσαία και αστικά στρώματα. Το ίδιο
είδαμε στην Ελλάδα να συμβαίνει με τους Αλβανούς μετανάστες. Κανένας
πόλεμος και καμιά ανθρωπιστική καταστροφή δεν ώθησε το μισό σχεδόν
πληθυσμό της Αλβανίας να μεταναστεύσει το 1990 (κυρίως προς Ελλάδα και
Ιταλία), όταν κατέρρευσε το καθεστώς του Χότζα. Όταν ήρθαν εδώ, το
ελληνικό κράτος τους υποδέχτηκε με τον πιο σκληρό τρόπο και οι
περισσότεροι από αυτούς κοιμούνταν κυνηγημένοι στα χωράφια. Κι όμως,
ακριβώς επειδή υπήρχε ζήτηση εργατικών χεριών, κατάφεραν να βρουν
δουλειά, να διεκδικήσουν καλύτερα μεροκάματα, κάποιοι από αυτούς να
αγοράσουν σπίτια και να σπουδάσουν τα παιδιά τους. [3]
Καμιά χώρα ποτέ στην ιστορία δεν έχει «πλημμυρίσει» από μετανάστες.
Ίσα ίσα που σε περιόδους κρίσης του συστήματος, όταν η ανεργία
αυξάνεται, η μετανάστευση περιορίζεται. Η μετανάστευση επηρεάζεται
σχεδόν ελάχιστα από το πόσο σκληρά είναι τα ρατσιστικά μέτρα και οι
έλεγχοι των συνόρων και αντίθετα επηρεάζεται κυρίως από τη ζήτηση
εργατικών χεριών. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι γίνεται μια σχετική
αυτορύθμιση ανάλογα με την ανάπτυξη του καπιταλισμού. Είναι
χαρακτηριστικό ότι τα μεγάλα κύματα της μετανάστευσης προς τις ΗΠΑ τον
20ο αιώνα ήταν πριν τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο και μετά το Β’ παγκόσμιο
πόλεμο, όταν η οικονομία είχε τρομερή ζήτηση εργατικών χεριών.
Αντίθετα, στη δεκαετία της κρίσης του 1930 η μετανάστευση ήταν
ελάχιστη. Αντίστοιχο είναι και ένα πρόσφατο παράδειγμα που αφορά την
Ελλάδα. Η είσοδος της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στην Ε.Ε., που
κατήργησε τους συνοριακούς ελέγχους με αυτές τις χώρες, δεν επηρέασε
σχεδόν στο παραμικρό το ποσοστό παρουσίας των μεταναστών εργατών αυτών
των χωρών την Ελλάδα. Στην Ε.Ε. ανήκουν αυτή τη στιγμή 27 χώρες, όπου η
διακίνηση ανθρώπων γίνεται ελεύθερα. Και όμως καμιά σημαντική διαφορά
στις ροές μεταναστών δεν παρατηρήθηκε, ούτε καμιά χώρα «πλημμύρισε» από
μετανάστες. Ο μύθος του «πολωνού υδραυλικού» που θα έπαιρνε δήθεν τη
δουλειά των καλύτερα αμοιβόμενων δυτικοευρωπαίων εργαζομένων,
αποδείχτηκε ένα ακόμα ρατσιστικό παραμύθι. Οι έλεγχοι στα σύνορα δεν
γίνονται για «να ελεγχθούν τα κύματα των λαθρομεταναστών». Γίνονται
αντίθετα για να «ελεγχθούν» οι μετανάστες εργάτες, να πάρουν τη στάμπα
του «λαθραίου» και να δουλεύουν τρομοκρατημένοι, χωρίς κανένα πολιτικό,
κοινωνικό και συνδικαλιστικό δικαίωμα.
Κοινοί αγώνες
Επίσης ιστορικά δεν έχει προκύψει ποτέ κάποια
«αντικειμενική» τάση προς το ρατσισμό και κυρίως προς «εμφύλιο πόλεμο»
ανάμεσα σε ντόπιους και μετανάστες εργάτες εξαιτίας της μετανάστευσης.
Πώς μπορεί ένας αριστερός να ισχυρίζεται κάτι τέτοιο, όταν μόλις πριν
λίγους μήνες ήρθε στην επιφάνεια η ιστορία της Κούνεβα; Ντόπιες και
μετανάστριες εργαζόμενες/οι στα συνεργεία καθαριότητας όχι μόνο δεν
ξεκίνησαν «εμφύλιο» μεταξύ τους, αλλά αντίθετα οργανώθηκαν
συνδικαλιστικά από κοινού για να παλέψουν για τα δικαιώματά τους και
μια μετανάστρια, η Κούνεβα, ήταν από τους πρωτοστάτες και εκλεγμένη
γραμματέας του συνδικάτου. Ο ΣΕΤΤΕΑ (νεοσύστατο συνδικάτο των κούριερ)
έχει επίσης στο διοικητικό του συμβούλιο μετανάστες εργάτες. Αλλά και
ιστορικά να το δούμε, κάποιες από τις πιο λαμπρές ιστορίες του
εργατικού κινήματος παγκόσμια ήταν οι αγώνες της εργατικής τάξης των
ΗΠΑ την εποχή της πάλης για το οχτάωρο (που καθιέρωσε την πρωτομαγιά ως
μέρα διεθνούς μάχης των εργατών παγκοσμίως), αλλά και λίγες δεκαετίες
αργότερα η ανάπτυξη των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου (IWW ή αλλιώς
Γουόμπλις όπως ήταν πιο γνωστοί). Ήταν και τα δυο τεράστια εργατικά
κινήματα, όπου οι μετανάστες όχι απλά συμμετείχαν, αλλά συνήθως έπαιζαν
και τον πιο πρωτοπόρο ρόλο στην ταξική πάλη. [4]
Δεν είναι στο θέμα του άρθρου να κάνει μια εκτεταμένη ανάλυση του
φαινομένου του ρατσισμού και το πώς επηρεάζει σημαντικά τμήματα της
κοινωνίας. Όμως μπορούμε επιγραμματικά να πούμε ότι σε καμιά περίπτωση
δεν πρόκειται για φαινόμενο αυθόρμητου «εμφυλίου» ανάμεσα στους
εργαζόμενους. Φαινόμενα σαν του Άγιου Παντελεήμονα προκύπτουν σαφώς με
συστηματική ενίσχυση ακροδεξιών και φασιστικών ομάδων από την αστυνομία
και την κυβέρνηση και καμιά σχέση δεν έχουν με «εμφύλιο μεταξύ των
εργαζόμενων» και αυτό είναι γνωστό για όποιον έχει πραγματική σχέση με
την περιοχή και δεν επηρεάζεται μόνο από την «ενημέρωση» των ΜΜΕ. Λίγο
την προπαγάνδα των καναλιών το τελευταίο διάστημα να παρατηρήσει
κανείς, βλέπει πόσο συστηματική είναι η προσπάθεια από τα πάνω για την
καλλιέργεια του ρατσισμού. Πρόκειται σαφώς για βασική πολιτική της
άρχουσας τάξης να διασπάσει τους εργάτες σε διάφορες κατηγορίες και να
εμποδίσει την ενότητα του εργατικού κινήματος.
Διαίρει και βασίλευε
Ο ίδιος ο Μαρξ, παρόλο που την εποχή του τέτοια φαινόμενα δεν είχαν
πάρει μεγάλη διάσταση, έχει γράψει γι’ αυτό το ρόλο του ρατσισμού:
«Και το πιο σημαντικό από όλα! Κάθε βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο
στην Αγγλία τώρα έχει μια εργατική τάξη διχασμένη σε δύο εχθρικά
στρατόπεδα, τους Άγγλους προλετάριους και τους Ιρλανδούς προλετάριους.
Ο μέσος Άγγλος εργάτης μισεί τον Ιρλανδό εργάτη σαν ανταγωνιστή που
ρίχνει το επίπεδο διαβίωσής του. Απέναντι στον Ιρλανδό εργάτη θεωρεί
τον εαυτό του μέλος του κυρίαρχου έθνους και σαν αποτέλεσμα γίνεται
όργανο των Άγγλων αριστοκρατών και καπιταλιστών ενάντια στην Ιρλανδία,
ενισχύοντας έτσι την κυριαρχία τους πάνω στον ίδιο. Αποδέχεται τις
θρησκευτικές, κοινωνικές και εθνικές προκαταλήψεις ενάντια στον Ιρλανδό
εργάτη. Η στάση του απέναντί του είναι σχεδόν ίδια με αυτήν των «φτωχών
λευκών» απέναντι στους Νέγρους στις Πολιτείες όπου υπήρχε σκλαβιά στις
ΗΠΑ. Ο Ιρλανδός τον πληρώνει με το δικό του νόμισμα. Βλέπει στον Άγγλο
εργάτη τον συνεργάτη και το ηλίθιο όργανο των Άγγλων αφεντικών στην
Ιρλανδία.
Αυτός ο ανταγωνισμός συντηρείται τεχνητά και εντείνεται από τον Τύπο,
την Εκκλησία, τις σατυρικές εφημερίδες, εν συντομία από όλα τα μέσα που
έχει στη διάθεσή της η άρχουσα τάξη. Αυτός ο ανταγωνισμός είναι το
μυστικό της ανικανότητας της αγγλικής εργατικής τάξης, παρά την
οργάνωσή της. Είναι το μυστικό με το οποίο η καπιταλιστική τάξη
διατηρεί τη δύναμή της. Και η τελευταία το ξέρει καλά αυτό». [5]
Και για το θέμα του ρατσισμού στις ΗΠΑ πρόσθετε:
«Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Βόρειας Αμερικής, κάθε ανεξάρτητο κίνημα
των εργατών είναι καταδικασμένο να παραλύσει, όσο καιρό η σκλαβιά
αλλοιώνει ένα μέρος της Δημοκρατίας. Οι λευκοί εργάτες δεν μπορούν να
απελευθερώσουν τους εαυτούς τους, για όσο διάστημα οι μαύροι εργάτες
είναι αλυσοδεμένοι». [6]
Οι ντόπιοι και οι μετανάστες εργάτες δεν έχουν αντικειμενικά καμιά
σύγκρουση συμφερόντων. Αντίθετα, το συμφέρον όλων των εργαζομένων είναι
η πάλη ενάντια στο ρατσισμό σαν ιδεολογία και κυρίως η πάλη ενάντια στα
μέτρα της κυβέρνησης και στους ρατσιστικούς ελέγχους των συνόρων, που
μετατρέπουν αναγκαστικά τους μετανάστες εργάτες σε «λαθραίους». Οι
ντόπιοι εργαζόμενοι δεν ωφελούνται καθόλου, αλλά αντίθετα βλάπτονται
από το ρατσισμό. Για παράδειγμα σε μια μελέτη στις ΗΠΑ είχε αποδειχτεί
ότι στον πιο ρατσιστικό νότο των ΗΠΑ, οι λευκοί εργάτες αμείβονταν κατά
μέσο όρο με μικρότερες αμοιβές από όσο αμείβονταν όχι μόνο οι λευκοί,
αλλά και οι μαύροι εργάτες στις βόρειες και λιγότερο ρατσιστικές
πολιτείες των ΗΠΑ. [7]
Σίγουρα σε περιόδους κρίσης τα ρατσιστικά μέτρα και η ρατσιστική
προπαγάνδα εντείνονται από την άρχουσα τάξη. Αυτό βλέπουμε να γίνεται
σήμερα σε πολλές χώρες όπως η Ελλάδα του Καραμανλή, η Ιταλία του
Μπερλουσκόνι, η Γαλλία του Σαρκοζί κ.ά. Και η άρχουσα τάξη δεν διστάζει
να επιστρατεύσει ακόμα και τους φασίστες, στην προσπάθειά της να
αποδιώξει τις ευθύνες της κρίσης από πάνω της, μετατρέποντας σε
εξιλαστήρια θύματα τους μετανάστες. Δεν είναι φυσικά καινούριο
φαινόμενο. Στη δεκαετία του 1930, ακόμα και ο «προοδευτικός» Ρούσβελτ
επέβαλε την απέλαση 400.000 μεταναστών εργατών από το Μεξικό. Ούτε
βέβαια αυτό βοήθησε σε τίποτα την αμερικάνικη εργατική τάξη να
υπερασπιστεί τον εαυτό της από την τότε κρίση, ούτε μείωσε την ανεργία
που ανέρχονταν τότε σε δεκάδες εκατομμύρια εργάτες. Αλλά είναι ένα
παράδειγμα του πώς χρησιμοποιεί το ρατσισμό η άρχουσα τάξη, ακόμα και
οι «προοδευτικές» κυβερνήσεις (βλ. σοσιαλδημοκρατία) που ισχυρίζονται
ότι θα «εξανθρωπίσουν τον καπιταλισμό».
Ταξική διεθνιστική απάντηση
Όμως χρειάζεται να είναι ξεκάθαρο
ότι ο ρατσισμός είναι μόνιμη πολιτική της άρχουσας τάξης, που απλά
οξύνεται στις περιόδους της κρίσης, γιατί τότε είναι που τον έχει
ανάγκη περισσότερο. Οι ρατσιστικοί έλεγχοι στις ΗΠΑ δεν ξεκίνησαν το
1930, αλλά τη δεκαετία του 1900, όταν ο καπιταλισμός γνώριζε άνθιση και
υπήρχε τεράστια ζήτηση εργατικών χεριών. Η προτροπή του Λένιν στους
αμερικάνους σοσιαλιστές ήταν τότε:
«Στον αγώνα μας για τον αληθινό διεθνισμό και ενάντια στο
‘‘ντζίγκο-σοσιαλισμό’’ εμείς επισημαίνουμε πάντα στον Τύπο μας το ρόλο
των οπορτουνιστών ηγετών του ΣΚ (S.P.) της Αμερικής που είναι υπέρ του
περιορισμού της μετανάστευσης των Κινέζων και Ιαπώνων εργατών
(ιδιαίτερα μετά το Συνέδριο της Στουτγκάρδης του 1907 και παρά τις
αποφάσεις του). Έχουμε τη γνώμη ότι δεν μπορεί να είναι κανείς
διεθνιστής και ταυτόχρονα να είναι υπέρ αυτών των περιορισμών.
Υποστηρίζουμε ότι, οι αν οι σοσιαλιστές στην Αμερική, και ιδιαίτερα οι
Άγγλοι σοσιαλιστές, που ανήκουν σε ένα έθνος, το οποίο κυβερνά και
καταπιέζει άλλα έθνη, δεν είναι ενάντια σε οποιουσδήποτε περιορισμούς
της μετανάστευσης και ενάντια στην κατοχή αποικιών (νησιά Χαβάι), αν
δεν υποστηρίζουν την πλήρη ανεξαρτησία των αποικιών, αυτοί οι
σοσιαλιστές είναι στην πραγματικότητα ‘‘ντζίγκο’’». [8]
Και σε γράμμα του προς του Ελβετούς σοσιαλιστές έκανε πολύ
συγκεκριμένες προτάσεις για το ποιες πρέπει να είναι οι διεκδικήσεις
τους για τους μετανάστες εργάτες:
«Καθιέρωση της αναγκαστικής απόδοσης της ελβετικής υπηκοότητας στους
ξένους (Zwangseinbürgerung), χωρίς κανένα έξοδο. Κάθε ξένος που έχει
παραμείνει 3 μήνες στην Ελβετία γίνεται Ελβετός υπήκοος, εκτός αν για
ιδιαίτερα σοβαρούς λόγους ζητήσει αναβολή για όχι περισσότερο από 3
μήνες. Εξήγηση στις μάζες της ιδιαίτερης επιτακτικότητας αυτής της
μεταρρύθμισης για την Ελβετία όχι μόνο από γενική δημοκρατική άποψη,
αλλά και λόγω του ότι οι ιμπεριαλιστικές συνθήκες της Ελβετίας την
έχουν κάνει κράτος με το μεγαλύτερο σε όλη την Ευρώπη ποσοστό ξένων. Τα
9/10 αυτών των ξένων μιλάνε μια από τις 3 γλώσσες της Ελβετίας. Το
γεγονός ότι οι ξένοι εργάτες δεν έχουν πολιτικά δικαιώματα και η
απομόνωσή τους ενισχύει και την ούτως ή άλλως εντεινόμενη πολιτική
αντίδραση και εξασθενίζει τη διεθνή αλληλεγγύη του προλεταριάτου». [9]
Συμπερασματικά η Αριστερά πρέπει να απορρίψει πλήρως την αντίληψη ότι
υπάρχει «μεταναστευτικό πρόβλημα». Το πρόβλημα είναι ο ρατσισμός
(κρατικός και μη) και όχι η μετανάστευση. Χρειάζεται να απαιτήσουμε
ελεύθερη διακίνηση των εργατών για όλες τις χώρες προέλευσης, όπως
ακριβώς ισχύει για τις χώρες της Ε.Ε. Οι εργάτες πρέπει να είναι
ελεύθεροι να έρχονται και να εργάζονται στην Ελλάδα και επίσης να είναι
ελεύθεροι να φύγουν και να πάνε σε όποια άλλη χώρα επιθυμούν. Η
σύγκρουση με τους νόμους και τα μέτρα της «Ευρώπης-Φρούριο» είναι και
θα γίνει ακόμα περισσότερο κεντρική μάχη το επόμενο διάστημα. Θέλουμε
νομιμοποίηση, υπηκοότητα και ίσα δικαιώματα για όσους γεννιούνται ή
μένουν μόνιμα στην Ελλάδα. Χρειάζεται συστηματική προσπάθεια για ένταξη
των μεταναστών εργατών στα συνδικάτα και ενίσχυση των κοινών αγώνων
μας. Απέναντι στις ρατσιστικές πολιτικές των κυβερνήσεων και την απειλή
ανόδου ακροδεξιών και φασιστικών κομμάτων (που αποτελούν το παρακρατικό
αποκούμπι των καπιταλιστών σε περιόδους κρίσης), η απάντηση της
Αριστεράς πρέπει να είναι το ίδιο ξεκάθαρη και σταθερή όσο και όταν
πρωτοδιατυπώθηκε από τον Μαρξ: Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε!
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Τα στοιχεία είναι παρμένα από την Ύπατη αρμοστεία του ΟΗΕ για τους
πρόσφυγες (http://www.unhcr.gr/index.asp), από τη Διεθνή οργάνωση
Μετανάστευσης (http://www.iom.int/jahia/jsp/index.jsp) και από τη
wikipedia (http://en.wikipedia.org/wiki/Immigration)
2. Λένιν, Άπαντα, τόμος 24, σελ. 90-93 http://www.marxists.org/archive/lenin/works/1913/oct/29.htm
3. Δυο ενδιαφέροντα σχετικά άρθρα: στο Βήμα
http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=97865&ct=75&dt=05/04/1998
και στην Ελευθεροτυπία http://www.iospress.gr/ios1999/ios19991128b.htm
4. Μερικές συνοπτικές πληροφορίες για τους IWW εδώ:
http://en.wikipedia.org/wiki/Industrial_Workers_of_the_World#History_19…
5. http://www.marxists.org/archive/marx/works/1870/letters/70_04_09.htm
6. http://www.marxists.org/archive/marx/works/1867-c1/ch10.htm
7. Άλεξ Καλλίνικος: «Τι είναι και πως παλεύεται ο ρατσισμός».
8. Λένιν, Άπαντα, τόμος 27, σελ. 76 και στο ίντερνετ: http://marxists.org/archive/lenin/works/1915/nov/09.htm
9. Λένιν, Άπαντα, τόμος 30, σελ. 201-202 και στο ίντερνετ: http://marxists.org/archive/lenin/works/1916/nov/15.htm